Dziewięciu Strażników Rzek WWF przejdzie łącznie ok. 450 km rzek, by zlokalizować i opisać przegradzające je bariery. Rozpoczął się projekt, który może przyczynić się do rozbiórki niektórych przegród na rzekach i tym samym odbudować ich zniszczone ekosystemy.
W ramach programu Strażnicy Rzek WWF ruszył projekt, w którym 9 wolontariuszy z różnych miast w Polsce przez 3 miesiące będzie lokalizowało i opisywało bariery na rzekach. Są to budowle, które przegradzają rzekę w poprzek i przecinają jej swobodny przepływ, niszczą tym samym jej naturalny charakter i wpływają negatywnie na całe życie w tych ekosystemach. Wstępem do współpracy było 2-dniowe szkolenie terenowe nad rzeką Tanew (woj. lubelskie), podczas którego wolontariusze zdobywali niezbędną wiedzę praktyczną i teoretyczną. Zadaniem każdego z nich jest dokładna kontrola wytypowanych 50 km rzek w okolicy ich zamieszkania oraz zarejestrowanie w aplikacji Barrier Tracker zapór, jazów, progów czy innych przegród. Te działania terenowe powiązane są z międzynarodowym projektem Amber, którego celem jest zlokalizowanie i opisanie jak największej liczby barier na europejskich rzekach.
Po co lokalizować bariery?
Na świecie coraz więcej mówi się o renaturyzacji rzek i udrażnianiu ich dla migrujących organizmów i osadów. W Polsce temat rozbiórki istniejących zapór dalej jest nowością. Organizacje przyrodnicze, w tym Fundacja WWF Polska, starają się doprowadzić do rozbiórki wybranych barier. Żeby móc mądrze (tj. z dużym pozytywnym efektem zarówno dla ludzi, jak i środowiska) usuwać bariery na rzekach, potrzebna jest jednak wiedza o ich liczbie i rozmieszczeniu.
Wpływ barier na środowisko i ludzi
Postawienie bariery w poprzek rzeki przerywa jej ciągłość, powoduje zmianę naturalnego przepływu wody, wymywa materiał z dna (erozja) i zatrzymuje transport sedymentów (m.in. żwiru i piachu). Zostają również przerwane szlaki migracyjne ryb, co uniemożliwia im wędrówki w celu rozmnażania się, poszukiwania pożywienia i odpowiednich miejsc do bytowania. Bariery na rzekach są jedną z głównych przyczyn wymierania populacji ryb wędrownych, np. jesiotra ostronosego czy łososia atlantyckiego. Doprowadziło to też do drastycznego spadku liczebności innych gatunków ryb, m.in. troci wędrownej. Już ponad połowa gatunków ryb w Polsce jest zagrożonych wyginięciem, a w Europie liczebność ryb migrujących spadła w ciągu 50 lat o 93%!
„Przegrody na rzekach powodują nie tylko niszczenie rzek i cennych siedlisk, ale mogą mieć też negatywne skutki dla ludzi, takie jak obniżenie poziomu wody poniżej zapory, co pogłębia skutki suszy. Tymczasem zarówno duże jak i małe bariery można rozbierać lub przebudowywać tak, aby pozostawić ich społeczne czy przemysłowe funkcje, jednocześnie przywracając ciągłość ekologiczną rzek” – mówi Marek Elas, z Fundacji WWF Polska.
Polskie rzeki zablokowane
Szacuje się, że w Europie jest od 600 tysięcy do 1,4 mln różnych przegród na rzekach. A w Polsce? Na razie wiemy o istnieniu ok. 16,5 tys. barier, ale większość nie została jeszcze zlokalizowana i opisana. Szacujemy, że może być ich nawet 2 do 4 razy więcej. Fundacja WWF Polska ma nadzieję, że dzięki pracy wielu zaangażowanych osób i organizacji uda się zlokalizować większość barier na rzekach i doprowadzić do rozbiórki chociaż części z nich.
Ty też możesz włączyć się do zbierania danych o barierach. Pobierz aplikację Barrier Tracker na IOS lub Androida i dołącz do zbierania danych o barierach na rzekach!
Partnerami programu Strażnicy Rzek WWF są firmy Geberit i UPM Raflatac.
