Analiza prawna dotycząca prawidłowości wdrożenia wymagań konwencji z Aarhus w Polsce.
Konwencja z Aarhus, czyli konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, sporządzona w Aarhus dnia 25 czerwca, jest podstawowym międzynarodowym dokumentem, który gwarantuje lub powinien gwarantować dostęp społeczeństwa do procesu podejmowania decyzji i możliwości pozyskiwania informacji.
Analiza obejmuje:
a) weryfikację polskich przepisów dotyczących zagadnień regulowanych przez konwencję z Aarhus – pod kątem zgodności z tą konwencją;
b) wskazanie na znaną autorom analizy praktykę stosowania wskazanych wyżej przepisów, w tym orzecznictwo sądów administracyjnych;
c) w przypadku zidentyfikowanych niezgodności przepisów lub praktyki z wymaganiami konwencji – rekomendacje naprawy sytuacji.
Z raportu:
Brak dostępu do sądu w sprawach planów i programów mających znaczenie dla środowiska – organizacje ekologiczne
Zgodnie z obowiązującymi przepisami organizacje ekologiczne nie mają w ogóle możliwości zaskarżania przyjętych planów i programów mających znaczenie dla środowiska (chyba, że organizacja sama byłaby np. właścicielem terenu, którego „interes prawny został naruszony” – wówczas jednak działałaby jak każdy inny podmiot prywatny wykonujący prawo własności, a nie jako organizacja prowadząca swoją działalność statutową). Brak legitymacji procesowej organizacji w odniesieniu do planów i programów był wielokrotnie potwierdzany w orzecznictwie sądów administracyjnych (zob.: wyrok NSA z dnia 15 lutego 2017 r., II OSK 1277/15; wyrok NSA z dnia 21 marca 2017 r., II OSK 2865/15; postanowienie NSA z dnia 23 stycznia 2018 r., II OSK 3218/17). Pozbawienie organizacji możliwości zaskarżania planów i programów mających znaczenie dla środowiska stanowi niewątpliwe naruszenie art. 9 ust. 3 konwencji z Aarhus.
Ograniczony dostęp do sądu w sprawach planów i programów mających znaczenie dla środowiska – inne podmioty
Możliwość zaskarżenia przyjętych planów i programów przez innych członków społeczeństwa – podmioty działające we własnym interesie (tj. nie w interesie ogólnym ochrony środowiska) jest bardzo ograniczona.
Jak wskazano wyżej, cztery ustawy dające podstawę do zaskarżania przyjętych dokumentów strategicznych przyznają prawo zaskarżenia tylko tym osobom, których „interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone”. Konieczne jest zatem wykazanie naruszenia owego interesu. Jest to wymaganie dalej idące niż to dotyczące uznania za stronę w postępowaniu w sprawie indywidualnych decyzji administracyjnych, gdzie – zgodnie z art. 28
Kpa – do uznania za stronę wystarczy, że postępowanie dotyczy interesu prawnego danej osoby (nie musi on być naruszony).